Livanın şiə məzhəbli islamçı Hizbullah qruplaşmasının lideri Şeyx Həsən Nəsrullah Yaxın Şərqin ən məşhur və nüfuzlu simalarından biri idi.
İsrail tərəfindən öldürüləcəyindən qorxduğu üçün o, uzun illərdir ki, ictimai məkanlarda görünmürdü.
İsrail ordusu sentyabrın 28-də Beyruta endirdiyi raket zərbələrlə Nəsrullahı öldürdüyünü açıqlayıb. Hizbullah bu xəbəri bir neçə saat sonra təsdiqləyib.
Sirli lider
Həsən Nəsrullah bir çox cəhətdən sirli fiqurdur. Onun İran rəsmiləriylə şəxsi əlaqələri var, Hizbullahın ciddi siyasi və hərbi gücə çevrilməsi onun xidmətidir.
Ailənin doqquz uşağıdan ən böyüyü olan Nəsrullah 1960-cı ildə dünyaya gəlib, Beyrutun şərqində – atası Əbdül Kərimin kiçik tərəvəz dükanının yerləşdiyi Burc Həmmud məhəlləsində böyüyüb.
Gənclik illərində o, “Amal” hərəkatına – 1975-ci ildə Livanda vətəndaş müharibəsi başlayandan sonra məşhurlaşmış şiə döyüşçülərinə qoşulub. Daha sonra İraqın müqəddəs Nəcəf şəhərinə gedərək ordakı şiə seminariyasında oxuyub. Geri dönəndə yenidən “Amal”çılara qoşulub. İsrailin Livana 1982-ci ildəki hücumundan qısa müddət sonra o və digər silahdaşları qrupdan ayrılaraq “İslam Amalı” təşkilatını yaradıblar.
Bu qurum İran İslam İnqilabı Keşikçiləri Korpusundan böyük hərbi və təşkilati dəstək alıb və ən güclü şiə qruplaşmasına çevrilib. Hizbullah bu təşkilatın nəzdində yaranıb.
ŞƏKLİN MƏNBƏYİ,REUTERS
Hizbullah rəsmən 1985-ci ildə elan olunub. Təşkilat yaydığı “açıq məktub”da ABŞ-ı və Sovet İttifaqını İslamın əsas düşmənləri adlandırıb, müsəlman torpaqlarının işğalçısı hesab etdiyi İsraili “məhv etməyə” çağırıb.
Təşkilat genişləndikcə Nəsrullahın karyerası da yüksəlib. Özünün dediyinə görə, əvvəllər adi döyüşçü olub, sonra Baalbek şöbəsinə, ardınca bütün Bekaa bölgəsinə, daha sonra isə Beyrutdakı şöbəyə rəhbərlik edib.
1992-ci ildə Hizbullahın baş katibi Abbas Musəvi İsrail helikopterindən atılan raketlə öldürüldükdən sonra Nəsrullah təşkilatın lideri olub. O zaman onun 32 yaşı vardı.
Nəsrullah Hizbullahın Livandakı İsrail qoşunlarıyla döyüşmək üçün yaradılmış kiçik bir qrupdan Livan ordusundan daha güclü hərbi qüvvəyə çevrilməsində mühüm rol oynayıb.
“İnkişafın yeni mərhələsi”
Nəsrullahın ilk addımlarından biri Musəvinin qisasını almaq olub. Onun əmriylə İsrailin şimalına raket zərbəsi endirilib, həmin hadisədə bir qız həyatını itirib.
Daha sonra Hizbullah bölgədən kənarda bir neçə səs-küylü terror aktı həyata keçirməkdə ittiham olundu. 1992-ci ildə İsrailin Buenos-Ayresdəki səfirliyinin qarşısında minalanmış avtomobil partladılıb, 29 nəfər həlak olub. 1994-cü ildə yenə Buenos-Ayresdə bir kamikadze Yəhudi Mədəniyyət Mərkəzində özünü partladıb, hadisə 86 nəfərin ölümünə səbəb olub. Hizbullah hər iki hadisəyə görə məsuliyyəti öz üzərinə götürdü.
2000-ci ildə Nəsrullah İsrail qoşunlarının Livanın cənubundan geri çəkilməsilə başa çatan “kiçik müharibə”yə rəhbərlik edib. Həmin müharibədə onun böyük oğlu Hadi də həlak olub.
İsrail hərbçiləri bölgəni tərk edəndən sonra Nəsrullah Hizbullahın İsrail üzərində ilk qələbəsini qazandığını bəyan edib. O, and içib ki, Hizbullah silahı yerə qoymayacaq; bildirib ki, Şeba bölgəsi də daxil olmaqla, “bütün Livan ərazisi azad edilməlidir”.
Nəsrullahın rəhbərliyi dönəmində Hizbullah nüfuzlu siyasi qüvvəyə çevrilib; özünün təhsil proqramlarını, sosial xidmət mərkəzlərini yaradıb, xəstəxanalar açıb. Bundan başqa, təşkilat İranın regiona liderlik etmək siyasətində əsas alətə çevrilib.
ŞƏKLİN MƏNBƏYİ,AFP
Nəsrullahın rəhbərliyi altında Hizbullah Fələstinin HƏMAS qruplaşmasının döyüşçülərinə, eləcə də İraq və Yəməndəki şiə üsyançılarına hərbi təlim keçib, İsrailə qarşı istifadə etmək üçün İrandan raket və mərmilər alıb.
2006-cı ilə qədər nisbi sakitlik olub. Həmin il Hizbullah döyüşçüləri İsrail sərhədini keçərək səkkiz İsrail əsgərini öldürüb, ikisini oğurlayıblar. Buna cavab olaraq İsrail Hizbullahın Livanın cənubundakı və Beyrutun cənub ətraflarındakı dayaq məntəqələrini bombalayıb, Hizbullah isə İsrailə 4000-ə yaxın raket zərbəsi endirib. 34 gün davam edən qarşıdurmada əksəriyyəti mülki şəxs olan 1125-dən çox livanlı həlak olub. İsrail tərəfdən 119 əsgər, 45 mülki şəxs həyatını itirib.
İsrailin döyüş təyyarələri Nəsrullahın evini və ofislərini bombalayıb, amma özünə zərər dəyməyib.
2009-cu ildə Nəsrullah Hizbullahın “siyasi baxışını” əks etdirən yeni siyasi manifest yayıb. 1985-ci ildəkindən fərqli olaraq bu sənəddə təşkilatın yaratmaq istədiyi İslam Respublikasından bəhs edilməyib, amma İsrail və ABŞ-a qarşı sərt mövqe olduğu kimi qalıb.
Manifestdə həmçinin qeyd olunub ki, Livanın cənubunda silahdan istifadəni qadağan edən BMT qətnaməsinə baxmayaraq silahlarını qoruyub saxlamaq Hizbullah üçün vacibdir.
“İnsanlar dəyişir. Son 24 ildə bütün dünya dəyişib. Livan dəyişib. Dünya nizamı dəyişib” – Nəsrullah belə deyib.
Dörd il sonra Nəsrullah bəyan edib ki, Hizbullah “tamamilə yeni mərhələyə” qədəm qoyur və özünün İran yönlü müttəfiqi, Suriya prezidenti Bəşər Əsədi dəstəkləmək üçün döyüşçülərini bu ölkəyə göndərir.
Həmin çıxışında Nəsrullah həmçinin bildirib ki, “Bu bizim mübarizəmizdir və biz buna hazırıq”.
Livanın sünni liderləri Hizbullahı ölkəni Suriya müharibəsinə sürükləməkdə günahlandırıblar, nəticədə məzhəblərarası gərginliyin artdığını bildiriblər.
Son illər
Livandakı dərin iqtisadi böhran 2019-cu ildə siyasi elitaya qarşı geniş etirazlara səbəb olub. Ölkə əhalisi hakimiyyətdəki qüvvələri çoxdandır ki, korrupsiyada, israfçılıqda, səmərəsiz idarəçilikdə və məsuliyyətsizlikdə ittiham edirdi.
Nəsrullah əvvəlcə islahat çağırışlarına müsbət yanaşıb, ancaq etirazçılar siyasi sistemin tamamilə yenidən qurulmasını tələb etməyə başlayanda mövqeyini dəyişib.
ŞƏKLİN MƏNBƏYİ,AFP
2023-cü il oktyabrın 8-də – HƏMAS-ın İsrailə misli görünməmiş hücumundan bir gün sonra Hizbullahla İsrail arasında da toqquşmalar şiddətlənib.
Təşkilat “fələstinlilərlə həmrəylik nümayiş etdirərək” İsrailin mövqelərini atəşə tutub.
Noyabr ayındakı çıxışında Nəsrullah deyib ki, HƏMAS-ın hücumu “qərar vermə və icra baxımından yüz faiz Fələstinə aiddir”, amma Hizbullahın İsrail ərazisini atəşə tutması da “çox vacib və əhəmiyyətli idi”.
Hizbullah İsrailin şimalına 8 mindən çox raket atıb, tank əleyhinə raketlərlə zirehli maşınları vurub, hərbi hədəflərə pilotsuz təyyarələrlə hücum edilib.
İsrail Müdafiə Ordusu buna hava zərbələrilə və Hizbullahın mövqelərini tank və artilleriya atəşinə tutmaqla cavab verib.
Nəsrullah son çıxışında İsraili Hizbullah üzvlərinin istifadə etdiyi minlərlə peycer və radioötürücünü partlatmaqda, 39 nəfəri öldürməkdə və minlərlə insanı yaralamaqda ittiham edib. O, İsrailin “bütün qırmızı xətləri keçdiyini” bildirib. Nəsrullah Hizbullahın “misli görünməmiş bir zərbə” aldığını da etiraf edib.
Bundan qısa müddət sonra İsrail Hizbullaha hücumları kəskin şəkildə artırıb. Genişmiqyaslı bombalama əməliyyatı nəticəsində təxminən 800-ə yaxın insan həlak olub.(BBC.com)