Xaçbulaq
Bilmirəm neçə yaşım olardı. Özüm xatırlamasam da təzə dil açan vaxtlarımda hər yay atamın bizi Bərdədən Xaçbulağa dağa apardığını bilirəm. Söhbətlərdən. Evin kiçiyi olduğumdan böyüklər dağa gəzməyə, kəklikotu yığmağa gedəndə məni özləriylə aparmazmışlar. Bir dəfə dağ ətəyində yıxılmışam, Allah saxlayıb, deyənlər belə deyir, yəqin ona görə. Çox bezdirəndə böyürtkənə gedəndə arxalarınca gəlməyə icazə verirlərmiş. Həmid dayıgildən dörd uşaq, bizdən dörd-səkkizinci mən olmuşam. Təbii ki böyürtkən yığacaq yaşda deyildim, amma böyürtkəni yeməyi xoşlayırdım. Dəqiq bilmirəm kimin təklifi olub, mən istəyəndə vedrəyə yığdıqları böyürtkəndən bir neçəsini tikana taxıb mənə verirlərmiş. Yeyəndə əlimə, dilimə batsın, bir də onlarla getmək üçün dirənməyim deyə. Mən də qarınqululuğuma salıb dilimə tikan batsa da yeyəcəyimdən vaz keçmirəmmiş. Gücüm ona çatıb ki, qayıdanda Mahicəbin bibiyə “bibisi ellədi”-deyə şikayət etmişəm, məndən böyük o yeddi nəfərin hamısı da ləzzətlə şaqqanaq çəkib gülüb. O yeddi nəfərin ən şəfqətlisi Zöhrə indi yoxdu…
Sonrakı illəri bir az xatırlayıram. Xaçbulaqda evimiz yoxduydu (indi də yoxdu). Odur ki, yayda dağa gedəndə bir QAZ-51 dolusu ev əşyası aparırdıq. Yay, payız, qış paltarı da öz yerində. Bir ayda üç fəsil yaşayırdıq. Böyük çadırımız vardı. Məktəb direktoru atam dağda özü çadır qururdu, biz ona dəyə deyirdik. Müəllimə anam, adamın ağlına gəlməyən hər şeyi gətirərdi dağa, o qədər evcanlı qadın idi ki, iynə boyda əksikimiz olmazdı. Yeməyimiz ocaqda bişərdi, çayımız samovarda qaynayardı. Buz kimi suyu bulaqdan güyümlə (səhəng də deyirlər), irili-xırdalı vedrələrlə daşıyardıq. 60-ların əvvəliydi, plastik qabların izi-tozu yox idi. Anam iri dəmir vannalarda yağış suyu yığardı, başımızı yumaq üçün. Dağdan yığdığımız çiçəklərdən bulaq suyuna töküb qaynadar, durulanmaq suyu hazırlayardı. Səhər erkən oyadardı; “durun bu Xaşbulağın təmiz havasını ciyərinizə çəkin”-deyib yerimizdən durana qədər dirənərdi. Mən Xaçbulaq bilirdim, anam gəncəli ləhcəsiylə Xaşbulaq deyirdi.
Atam bizi – iki ailəni yerbəyer edib işinə qayıdardı. Hər həftəsonu iki günlük dağa gələndə ərzağımızı gətirərdi. Çatmayanı da dağdan düşüb kənddə evlərdən alardılar təzə-təzə. Hər şeyin təbiisi, dadlısı. Alardılar. Çünki məni özləri ilə aparmazdılar, yol uzaqdı. Mən Xaçbulağı belə tanımışam.
Xaşbulaq
Sonra paytaxt həyatı başladı. Eşitdim bibim qızıgil Xaşbulaqda ev tikdiriblər. Əmim oğlu da elə. Daha neçə gəncəli qohum. Gəncədə dəb idi-əksəriyyət yayda bir ay Kislovodskda, Yessentukidə dincələr, bir ay, yarım ay mütləq Xaşbulağa gedərdilər-dağ havasına. Bir az imkanı olub Xaşbulağa getməyənə pis baxırdılar. Canına pul qıymayan kimi. Xaşbulağın gəncəlilərin yaşamında, söhbətlərində, şişirtməsində ayrıca yeri var. Göy göl, Hacıkənd, Toğana kimi. İndi çoxları boğazından kəsib hər yay mütləq Türkiyəyə gedir. Pulu başından aşanlarsa daha uzaqlara. Amma Xoşbulaq sevgisi heç azalmır.
Niyəsə gəncəlilərin ağız dolusu Xaşbulaq dediyi dağ kəndi böyüyəndə məni heç özünə çəkmədi. Ən azından qonaq getməyə evlər vardı, havası əvəzsizdi. Amma bilirdim ki, çatımazlıqlar çoxdu, gözəllik baxımsızlıqdan batıb gedir. Tək havayla olmur. Ailə dostumuz vardı-Yaşar. Dünyanın dönən illərində bizə dəstək olurdu. Xaşbulaqda torpaq almışdı, ev tikdirirdi. “Ev tam hazır olsun, özüm aparacam sizi, gedək bir ay dincələk, cənnətdir, cənnət. Gecələlər corab geyib yatırıq” deyirdi. Yaşarın evi tam hazır olmasa da ailəsini aparıb yerləşdirmişdi. Evdə də ustalar işləyirdi. Özü Novxanıda bağda tək qalırdı o yay. Xaşbulaqdakı evdə tamamlama işləri gedəndə ailəsi dağda olan Yaşar Novxanıda rəhmətə getdi. Evdə ölü tapıldı, dedilər ürək tutmasından olub. Xaşbulaq gözümdən düşdü. Əslində heç gözümdə də deyildi.
Bir xeyli sonra, təxminən on il qabaq Gəncədə olanda uşaqlar gedək bir Xaşbulağı görək dedilər. Özlüyümdə düşündüm ki, soraqlaşaq, ürəyimizcə olsa 10 günlüyə bir ev danışaq qalaq, sərinləyək. Getdik. 50-60 illik dönəmdə Xaşbulaq beş, altı il qədər dəyişmişdi. Atlı-arabalı, tozlu-torpaqlı dağ kəndi olaraq qalırdı. Daşkəsənin təbii sərvətləri Daşkəsəndən başqa hamının işinə yaramışdı deyəsən. Müstəqillik, turizm zonalarının abadlaşdırılması, infrastruktur burdan yan keçmişdi. Elə o aralar Basqala gedəndə qədim, abad bir qəsəbə görmüşdük, Xaşbulağın da elə olacağını düşünürdük. Deyilmiş.
Təfəkkür universitetindən deputatlığa, ordan icra başçılığına hoppanan Əhəd Abıyevin “hüröyün” zamanı idi biz gedəndə. Yəqin ki Xaşbulaqda yaxşı imarəti vardı, qonaqlarıyla orda kabablayırdılar, amma kəndin mərkəzi it günündəydi. Toz-torpaq, uçuq-sökük, əyər-əskik, axsaq…nə bilim nə. Dedilər yaxınlıqda bir göl var, ora gedin. Yaxşı ki də vardı. Gölün ətrafında bir az vaxt keçirdik, qayıtdıq Gəncəyə. Xaşbulağı bəyənmədik. Uşaqlar da xətrimə dəyməsin deyə, dərinə getmədilər. Xaşbulaqdan sonra iki il qabaq bəh-bəhlə Toğanaya istrahətə də gedəndə belə olmuşdu. Tək dağ havasıyla iş bitmir. Adam ən azından asfalt olmasa da, torpaqlı yox, çınqıllı yol arzulayır. Hər şey yoldan başlayır.
Xoşbulaq
Bu günlərdə Gəncədəydik. Bibiqızıyla görüşmək istədik. Dedi Xaşbulaqdayıq hamımız, gəlin bura. Gəncə istidən alışıb yanırdı, Xoşbulağa dəvət yerinə düşmüşdü. Getdik. Bir dəfəyə bibioğlunu, bibiqızı uşaqlarının hamısını gördük. Qəşşəng sərinlədik. Ev dağ üstündə olduğundan uzaqdan gözəl mənzərələr gördük. Qəşşəng sürfüllü yedik. Dedik, güldük, əyləndik. Vəssalam.
1991-də adı Xaçbulaqdan Xoşbulağa dəyişən kənddə mənim getdiyim on ildən sonra dövlət, icra adına yalnız gənclər üçün istirahət məkanı gördük, yerlilər bura Olimpiya mərkəzi deyirlər. Bir də imkanlı adamlar yaxşı evlər tikdiriblər, sağlıqlarına qismət, asfalt da yolları var. Kəndin mərkəzi sovet dönəmindən -Xaçbulaqdan qalma sınıq-salsaq ceyranlı, ara yolları bərbad.
Su yox. Suyu maşın-maşın pulla alırlar. Qonaq getdiyimiz evə iki dəfə su maşını çağırdılar, maşın o qədər köhnə, əldən düşmüşdü, 300 metrlik xaraba yolu çıxa bilmədi. Dedilər təzə maşında növbəmiz çatanda gətirər.
Əsr XXI! İl 2025! Gəncəbasarın sevimlisi Xoşbulaq! Təəssürat XIX əsr! On il öncə az-çox bəyəndiyimiz gölü belə qurudublar. Qurumayıb, qurudublar. Yiyəsiz rayon, yiyəsiz cənnətməkan. Heyif o gözəllikdən. Hansısa layihə çərçivəsində yaponlar kəndə su çəkiblərmiş, bircə il gəlib o su. Görün o layihənin pullarının başına necə daş salınıb ki, ömrü bir il olub Əhəd Abıyevin zamanında. İnsanlar susuzluqdan, pulla su almaqdan beziblər. Dağ yeridi, neçə ailə bir yerə yığışır, gəl su çatdır.
Pis odur ki, deyəsən təzə icra başçısının da Xoşbulağa diqqət yönəltmək fikri yoxdu. Olsaydı başlayardı. Heç olmasa kəndin mərkəzini abadlaşdırardılar. Festivalla iş düzəlmir. Daşkəsənə başçılıq edənlərin fikri-zikri ancaq “daşdan pul kəsməkdir” deyəsən.
Xoşbulaqda yollar düzəlsə, baş planı işlənib abadlaşsa, landşaft dizaynı verilsə, infrastruktur yaradılsa, işıq, qaz var, su təminatı həll olunsa, nəqliyyat sistemi qaydaya düşsə, tarixi abidələr bərpa olunsa, reklam kampaniyası aparılsa,.. əvəzolunmaz istirahət, turizm məkanına çevrilər. Bunu bilməmiş deyillər başbilənlər, əlbət özlərinə əziyyət vermək istəmirlər. Yerüstü sərvətlər göz qabağındadır, başları qarışıb yeraltı sərvətlərə. Yatırımçı birisi gəlib Xoşbulağı abıra salsaydı bizimkilər də başlarını yerin altından çıxarardılar. Yaz gələr, yonca bitər, Xoşbulaq da Şirincə olar…
Fimar Asimqızı