Rusiyanın Ukraynaya hərbi müdaxiləsi: müharibənin 6 ayı 6 qrafikdə

Rusiyanın Ukraynaya hərbi müdaxiləsi ilə başlayan müharibədən artıq 6 ay keçir.

Rusiyanın dövlət başçısı Vladimir Putin 24 fevralda canlı yayımlanan nitqində Ukraynanın Donbas bölgəsində “xüsusi hərbi əməliyyat” başlatdıqlarını elan etdi. Ukraynanın paytaxtı Kiyevdə hava hücumları sirenaları çalmağa başladı.

Ukrayna prezidenti Volodimir Zelenski “kimlərsə torpağımızı, azadlığımızı, həyatımızı əlimizdən almağa çalışarsa, özümüzü müdafiə edəcəyik” xəbərdarlığını etdi.

Bu, bir çox insanın həyatının həmişəlik dəyişdiyi an idi.

Müharibənin 6-cı ayında Rusiyanın irəliləməsindən tutmuş, həyatını itirənlərin sayına və Türkiyə də daxil olmaqla, Ukrayna buğdasının alıcılarına qədər müharibənin təsirlərini 6 qrafiklə araşdırdıq.

1. İşğaldan əvvəl Ukrayna

İşğaldan əvvəl Rusiyadan dəstək alan separatçılar Ukraynanın şərqindəki Donbas bölgəsinin vacib bir qismini idarə edirdilər.

Rusiya lideri Vladimir Putin 21 fevralda Ukraynadan ayrıldığını elan edən “Donetsk Xalq Respublikası” və “Luhansk Xalq Respublikası”nın müstəqilliyini tanıdı.

Ukrayna, NATO və Qərb ölkələri bu həmləni qınasalar da, Rusiya Ukraynaya rus əsgərlərini göndərməsini bu qərarla açıqladı.

Səkkiz il əvvəl, 2014-cü ildə Rusiya Krımı da ilhaq etdi, baxmayaraq ki, dünyanın əksər ölkələri yarımadanı Ukraynanın tərkib hissəsi hesab edir.

2. 6 ay sonra Ukrayna

Altı ay ərzində rus qoşunları Ukraynanın şərqində geniş ərazilərə nəzarəti ələ keçirə bilib.

Lakin Rusiya Ukraynanın paytaxtı Kiyevin ətrafında müharibənin ilk günlərində qazandığı torpaqların böyük bir qismindən və şimaldakı digər Ukrayna bölgələrindən zor gücü ilə çıxarıldı.

Hazırda rus qüvvələri Luhansk regionuna bütövlükdə nəzarət edir və Donetsk regionunda da kiçik qazanclar əldə etməyə davam edir.

Xarkov şəhəri aylardır şiddətli həmlələrə məruz qalır.

Rusiyanın uzun və qanlı mühasirədən sonra may ayında Mariupoldakı Azovstal zavodunu ələ keçirməsi ona Krıma çıxış və Azov dənizinə nəzarət imkanı verdi.

3. Ölənlərin sayı

Münaqişələrdə ölənlərin sayını qeydə almaq çətindir.

Qarşıdurmalarda ölənləri qeydə alan ABŞ-ın qeyri-hökumət təşkilatı Armed Conflict Location and Event Data Project (ACLED) müharibənin əvvəlindən avqustun 10-a qədərki ölü sayının 13 mindən çox olduğunu bildirir.

Lakin mütəxəssislər qeydiyyata alınan ümumi ölü sayının böyük ehtimalla bundan dəfələrlə çox olduğunu düşünürlər.

Ukrayna və Rusiya bu rəqəmin on minlərlə olduğunu söyləyir, amma onların iddiaları tutarlı deyil və müstəqil mənbələr tərəfindən yoxlana bilmir.

Birləşmiş Millətlər Təşkilatı da münaqişəyə daxil olan tərəflərin yayımladığı rəqəmləri dürüst hesab etmir.

4. Qaçanların sayı

BMT nümayəndələri Rusiyanın Ukraynaya hərbi müdaxiləsindən bu yana ən azı 12 milyon nəfərin evlərindən qaçdığını deyirlər. 5 milyondan artıq insan qonşu ölkələrə qaçmış, 7 milyon insan isə ölkə daxilində evini itirib.

Lakin daha sonra yüz minlərlə qaçqın öz evlərinə, xüsusən də paytaxt Kiyevə qayıtdı.

Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Qaçqınlar üzrə Ali Komissarlığının (UNCHR) məlumatına görə, müharibə başlayandan avqustun 17-dək Ukraynadan 6,4 milyon insan Avropaya qaçıb.

Bəzi Ukraynalılar Luhansk və Donetsk bölgələrindən Rusiyaya keçiblər.

Rusiyanın dövlət başçısı Vladimir Putin rus qüvvələrinin Mariupol şəhərindən 140 min nəfəri təxliyə etdiklərini və heç birinin Rusiyaya getməyə məcbur edilmədiyini söylədi. Lakin könüllü qruplar minlərlə ukraynalının Rusiyanı tərk etməsinə kömək etdiklərini bildirirlər.

Avropaya üz tutanların çoxu Polşa və ya Almaniyaya yollanıb.

5. Maddi zərər

6 ay sonra müharibənin Ukraynaya verdiyi fiziki zərər açıq-aydın görünür.

Bir vaxtlar insanların evlərinin, möhtəşəm binaların olduğu yerlər xarabalığa çevrilib.

Kiyev İqtisadiyyat fakültəsinin məlumatına görə, iyunun 8-nə qədərki statistikaya əsasən, müharibənin infrastruktura vurduğu maddi ziyan 39 mlrd. dollara yaxındır.

Bundan əlavə, müharibənin infrastruktura vurduğu ümumi zərərin 104 milyard civarında olduğu bildirilib.

6. Qlobal ərzaq təchizatına təsir

Müharibə qlobal ərzaq böhranına səbəb olan amillərdən biri oldu. Bir çox ölkə Ukraynadan taxıl idxalından asılı vəziyyətdə ikən, Rusiya Ukrayna limanlarını fevral ayından bu tərəfə blokadada saxlayır.

Müharibənin 6-cı ayında Ukraynanın taxıl ixracatına davam edə bilməsi üçün bir razılaşma əldə olundu. Sənəddə deyilir ki, Rusiya ərzaq daşıyan gəmilər tranzitdə olarkən limanları atəşə tutmayacaq, Ukrayna gəmiləri isə minalanmış ərazilərdən yük gəmilərini müşayiət edəcək.

Bəzi taxıl daşıyan gəmilər Ukraynanın Qara dəniz limanlarını tərk edib.

Razılaşmaya BMT və Türkiyə vasitəçi oldu və bu, müharibədəki cüzi diplomatik uğurlardan biri idi.

Danışıqlarda şəxsən iştirak edən BMT-nin Baş katibi Antonio Guterres razılaşmanın davam etməsi üçün bütün tərəfləri “xoş niyyətlə” birlikdə işləməyə çağırıb.

Prezident Recep Tayyip Erdoğan taxıl razılaşmasının Ukrayna və Rusiya arasındakı sülh danışıqlarının təməlini qoya biləcəyini söyləyib.

Lakin bu həvəsi çox adam bölüşmür. Ukrayna prezidenti Zelenski daha əvvəl demişdi ki, danışıqlar yalnız rus qoşunları Ukrayna ərazisindən çıxarılandan sonra başlaya bilər.