Fimar
Söz önü
“Şəhərdə cüt-cüt gəzmək qadağandır” qadağası olub almanların. Nemeslərin o qadağasını o boyda Adriatik dənizi sahillərində Triyest şəhərində kim pozub, kim pozub, bizim Mixaylo.
Doxsanlarda talonla ərzaq aldığımız, səhərə yaxın saat 5-dən başlayan növbələrlə çörək qıtlığı olan çağlara baxanda yaşamaqda olduğumuz karantin “toya getməlidir”. Qadağa görsək də qıtlıq görmədik. Hərəkətsizliyə dözərdik, aclığa yox. Ama bir fərq var, onda yaşadığımız aclıq qorxusuydu, indiki ölüm. Ölüm daha ağırdır, əlbət. Ölmək qorxusu, əzizini, doğmanı itirmək qorxusu, kimisə yoluxdurmaq qorxusu… Ölümün özü olmayan yerdə hətta adı, səslənməsi belə ağırdır. O ki qaldı minlərlə, on, yüz minlərlə ola. Olduğu deyilə. İnsanımıza ölüm qorxusunu həndəsi silsiləylə artan, yerdən göyə atılan topun trayektoriyasını xatırladan cədvəl xətləri, dünya mediası, ÜST, milli Operativ qərargah, TƏBİB, onlardan da başda tv-lər, saytlar, Niquşlar, “ölüm kombinzonlu” tibb işçiləri… yaratdılar. ÜST-ün-müst-ün marağı bir ayrı. Çinin-Minin, Trampınkı bir ayrı. Operativ qərargahınkı nədi bilmirəm.
Mediadan başlayaq. Medianın ürəyi gedir şişirtmək, qurub-qondarmaq, düzüb-qoşmaq üçün. Medianın marağı oxucu, izləyici qazanmaqdı. Əlbət ki karantinin dörd divara sıxışdırıb divana yapışdırdığı adamların əlindəki tək oyuncaq telefondu. Telefon demək internet demək. Internet demək, bir xəbəri 15 yerə bölüb qonorar pulu çıxartmaq demək…Unutmuşam, hansısa sayt sevgi fədaisi Fədayə Laçının tutulması xəbərinin baxış sayından 20 min manat qazanması ilə öyünürdü. Bu aralar saytların çörəyi Koronavirusdan çıxır. TV-lərinki Operativdən. Zəhrimara qalsın o çörək ki, oxucunu başlıqla şirnikləndirib xəbəri açdırırsan, içindən “təzək” çıxır. Və bu çıxan şey söyüşlə dekor edilir. Kim kimi, yəni jurnalist virusdan qaçan insanı harda yaxaladı, necə, nə qədər bacarır aldadır. Məqsəd birdi. Karranti Mehdini niyə satdı, nəyə satdı? Alman dəqiqliyinəmi, nemesin qələbəsinəmi? Pula. Paraya. Paralanmış, çökmüş acgözlüyünə. Para da puldu, para yox, bütöv pul-dollar. İnsanlar televiziyaya inanmır. Çünki sərfəli məqamlarda tv-lər hər zaman yalan danışır. Panika, qorxu, qısnama…alverçiləri!
Virus xəbəri çıxandan, karantin başlayandan millət Səhiyyə naziri Oqtay Şirəliyevi axtarır. Şirəliyev neyləsin ki, onu portfelsiz birinə çeviriblər. Başda TƏBİB gəlir. TƏBİB dedi, bitdi. Dedilər həkimlərə 3 qat maaş veriləcək, deyirlər vermirlər. Deyirlər, bir xəstənin Koronadan müalicə xərci 21 min manatdır. 21 min manatdan kim keçər. 1000 dənə 21 min, 3000 dənə 21 min… Deyirlər, hansısa xəstəlikdən evində dünyasını dəyişənlərə 1500-2000 civarında pul təklif olunur, koronalaşdırmaq üçün. Bunların gerçək, ya şaiyə olduğunu araşdırmaqdan ötrü ən azından TƏBİB-in içində olmalısan. İçinin içində. Çətindi. Amma söz havadan yaranmır, dəli ağızdan çıxmır. Hansısa göz görür, qulaq eşidir, dil dinc durmur xəbərə çevirir, sonra deformasiyaya uğrayır, köpür, broyler toyuqları kimi iynə vurulub şişirdilir, o qədər şişir ki, məntiq altında qalıb ölür. Yox bir! Ama bu “yox” yox demək deyil. Şübhə varsa, əsası ola bilər. Var yaza bilmərəm.
Karantin nə göstərdi?
Çoxları hökumətə inanmır. Çoxları Koronavirusa “oyun” deyir. Trilyonluq oyun. Niyə? Çünki hökumətin iş tapşırdığı adamların çoxu işini vicdanlıca görmək istəmir, hər yerdə qazanc axtarırlar. Dezinfeksiya edib silib-süpürürlər. Virus əl çirkindən də yayılır axı. Toydan qazanc, vaydan qazanc, qazancdan qazanc. Sandıq dolur, cib daşır, qarın partlayır, göz dombalır, doymur. Hələ icra başçıları… “Koronavirus sərfəlidir” deyən icra başçıları vardı ha, onları qara-qara “qarışqalar” yemədi, Karona yedi onları. Korona- Taxt-tac. Deyək ki, evdən SMS-siz, oğurluq çıxan birinin göz yaşına baxmayan polis onu yerindəcə cərimələyir, o biri qarnıyoğunu əyləməyə belə əli qalxmır. Bilir ki, qarnının arxasından azından haranınsa polkovniki çıxacaq. Hələ bəlkə DTX da çıxdı. Necə ki, bizim məhəlləni bezdirən avtoyumanın arxasından çıxdı. Deyirlər, xəstəxanalar Koronadan pul silirlər. Bir həkimin adı beş yerdə gedir. Adı beş yerdə gedən həkim bir yerə işə gedir. Maska, maska. S-nın da incəsi, qalını olurmuş. Varmış. Mış, miş, muş-qeyri-ciddi şəkilçidi. Maskalar(qalın s) belə vacibdirsə, gündə üç-beş dəfə dəyişilməlidirsə, pulsuz verilsin. Günə bir manat bir adamın maska xərcidir. Beş nəfərlik ailəninki 5 manat edir. Bir ay üçün 150 manat. 190 manatdan 40 manat az. 40 manat da əlcək pulu olsun. Aman Allah, 190 manat söhbəti necə utancvericiydi. Necə biabırçı faktlar ortaya çıxdı. Bir tanış var, əri polisdir, o tanış 190-nı ilk alanlardandı. Yazıq yesir. Fonda pul kampaniyası. Banklar pul keçirtdilər, sonra müflis oldular. Təşkilatlar o pulu işçilərdən tutdular. Pula əl vurulmayıb deyirlər. Biz pul yığmağı və onu saxlamağı sonra oğurlatmağı sevən millətik.
Ümumiləşdirməyək; hökumət də vətəndaşına inanmır. Bilir ki, qırdı-qaçdısı var, fürsətcili var. Məsuliyyətsizləri, yekəxanaları, əhlikefləri… Odur ki, hamının icazəsinin ipini əlində saxlayır. Hər postda yoxlayır, polisə yoxlatdırır. Əslində hökumət qərar verməli, vətəndaş ümummilli təhlükəsizlik önləməsi olduğu üçün ona sözsüz əməl etməlidir. Qarşılıqlı inam və etimad. Etibar da olar. Məhəbbət olmur-olmasın, barı hörmət olsun. Mixaylonu beş kərə satmaq da olar, əvəl-axır üstü açılacaq.
Başlıcası, hər insanımız vətəndaş olduğunu, cəmiyyət qarşısında məsuliyyət daşıdığını dərk etməlidir. Dərk üçün dərrakə gərək. Bu xəstəlik asqıraqsız, öskürəksiz də , yəni səndən xəbərsiz yaxalayır yanındakı birini. Məsuliyyətsizlik ölçüsü onlarla, yüzlərlə ölçülür.
… Bir xeyli AzTV-də işləmişəm. Fəxr də edirəm. Qazandığım ən etibarlı dostlar AzTV-dən qalanlardı. O gün karantin qaydalarının dəyişməsi, məhdudiyyətin azaldılmasıyla bağlı status yazmışdım. Köhnə dostlardan biri yaşadığı ölkənin insanını xarakterizə edən bir uzun şəhr yazdı. O şərhi sizlərə çatdıracam, çünki insanımızın o insanlardan fərqini anlamaq və anlatmaq istəyirəm. Ama ayrıca yazıda. Tutuşdura-tutuşdura. Həm də uzun olmasın deyə. Uzun yazını heç özüm oxumuram, sizə necə oxutdurum?
Yüngüllük üçün söhbətdən qırağa çıxım. Rəfiqəmi ailəmizdə də yaxşı tanıyırlar. Bizimkilər onu günü bu gün əsas bir söhbətlə xatırlayırlar. Yeri düşəndə də, “Gövhər görməsin” deyirlər. Deməli, bir gün bu xanıma elçi gəlir. Tanışlıq üçün adaxlını da gətirirlər. Tanışlıq, söhbət, vəd, filan. Qonaqlar gedəndən sonra qızdan fikrini soruşurlar. Deyir mən elə oğlana ərə getmərəm. Niyə? O çayı nəlbəkiyə töküb içdi.
İndi çayı nəlbəkiyə töküb içən görəndə elə bilirəm görməmişdi. Heç gözü doymayacaq. Heç nədən gözü doymayacaq.
Davamı var.