Azərbaycan və Ermənistan barışarsa, nə olar? 5 ehtimal

1. Düşmənçilik bitər

Dağlıq Qarabağ regionu uğrunda 30 ildən çoxdur düşmən olan Azərbaycan və Ermənistan üçün silahlı münaqişə bitər və bu, hər iki tərəf üçün əsgər və ya mülki şəxslərin ölüm hallarının aradan qalxması demək olar.

Hər iki cəmiyyət müharibə ehtimalını aradan qaldırıb daha sabit həyata yönələr.

Yeni müharibələrə dair qorxular aradan qalxar və gələcəkdə ünsiyyətin bərpa olunması ehtimalı yarana bilər.

1990-cı illərin əvvəlində Ermənistan Dağlıq Qarabağ və ətraf rayonları işğal etdikdən sonra dəfələrlə sülhə yaxınlaşılsa da, bu baş tutmayıb.

2. Hərbi xərclər azalar, inkişafa yönələr

Sərhədlər və nəqliyyat yolları açıldıqca, iqtisadi imkanları da özü ilə birlikdə aça bilər.

Həm Azərbaycan, həm də Ermənistan bir-birinə etibar etməyə başladıqca, hərbi büdcəsini azaldarsa, onu inkişafa və xalqlarının rifahına yönəldə bilər.

Sülh xarici investorları da cəlb edə bilər – dəmir yollarına, enerji layihələrinə investisiyalar həm də yeni iş yerlərnin açılmasına səbəb ola bilər və insanların gəlirləri artar.

İqtisadi çətinliklər yaşayan iki xalq üçün bu, yaşayış səviyyəsinin artması ola bilər. Azərbaycan Zəngəzur koridorunu açıb Naxçıvana, oradan isə Türkiyəyə çıxış istəyir.

Koridora kimin nəzarət edəcəyi mübahisəli məsələlərdən biridir.

Barışıq olarsa, Türkiyənin Ermənistana sərmayə yatırma ehtimalı da böyüyəcək. Bu isə yerli biznesin, kənd təsərrüfatının, turizmin, xidmət sektorunun insanlara faydası deməkdir.

3. Azərbycanlılar Ermənistana, ermənilər Azərbaycana qayıda bilər

Hər iki tərəfin törətdiyi müharibə cinayətləri etiraf edilərsə, bu, iki yaralı xalqın yaxınlaşmasına zəmin yarada bilər.

Ermənistandan qovulmuş yüz minlərlə azərbaycanlının öz evlərinə qayıtmaq məsələsi gündəmə gələ bilər. Azərbaycanda rəsmilər bu barədə çox danışır, Ermənistanda isə bunu istisna etmirlər.

Azərbaycandan qovulan və ya köçməyə məcbur qalan ermənilər isə öz evlərinə yalnız Azərbaycan vətəndaşı kimi qayıda biləcək, yəqin ki.

İlham Əliyev müraciət edənlərə vətəndaşlıq veriləcəyini deyib. Nikol Paşinyan da qayıtmaq istəyən ermənilərə məsləhət görüb ki, Azərbaycan vətəndaşlığına baş vursunlar.

Bundan başqa, Türkiyəyə işləməyə gedən ermənilərin sayı arta bilər. Hazırda çoxları qeyri-leqal çalışsa da, gələcəkdə onlar hüquqi işçi statusu ala bilər.

Hökumətlər və xalqlar bir-birinin mədəni irsini tanımağı qəbul edərsə, musiqi, mədəniyyət layihələri başlaya bilər.

4. Sərhədlərdən sərbəst keçərlər

Azərbaycan və Ermənistan sülh müqaviləsi imzalasa, sərhədlərin açılmasına gətirib çıxara bilər. Bu isə ticarəti və turizmi canlandırar – insanlar qonşu ölkəyə – ermənilər Azərbaycana, azərbaycanlılar Ermənistana səyahət edər, bir-birinin bazarlarında məhsul sata bilər.

Sərhədlər açılarsa, ailələr birləşər. Azərbaycan deyir ki, onun ərazisində yüzlərlə erməni yaşayır.

Onların əsl adlarını dəyişdirərək yaşadığını nəzərə alsaq, bundan sonra öz şəxsiyyətlərini gizlətmələrinə ehtiyac qalmaya bilər və ailələrini və qohumlarını görmək üçün Ermənistana gedə və ya onları evlərinə dəvət edə bilərlər.

Eynilə, Ermənistanda yaşayan azərbaycanlılar varsa, onlar da eyni imkandan yararlana bilərlər.

Bundan başqa, sərhədlərin açılması insanlar arasında birbaşa ünsiyyəti inkişaf etdirər.

5. Bəs heç biri olmasa?

İlkin olaraq isə Ermənistan və Azərbaycan bir-birinin sərhədlərini tanımalı, səfirliklər açmalı və bir-birinə ərazi iddiaları olmadığını bəyan etməlidir.

Ya da bunların heç birisi olmaz.

Millətçilərin və ya böyük dövlətlərin müdaxiləsi sülh planlarını alt-üst edər və ya ən yaxşı halda gecikdirər.

Bəzən qatı millətçilik nümayiş etdirən erməni diasporu hələ ki, Əliyev və Paşinyanı sülhə yaxınlaşdıran Əbu-Dabi görüşü barədə səsini çıxarmayıb.

Azərbaycanın hökumət tərəfindən nəzarət olunan TV-lərində danışan təhlilçilər isə, artıq Nikol Paşinyanı yox, sülhə qarşı çıxan Ermənistan müxalifətini yamanlayır.

Hər zaman vasitəçi rolu oynamış Rusiya indi kənarda qalmaqdan nə qədər məmnundur, iki tərəf davamlı sülh əldə edərsə, Cənubi Qafqazda nəzarəti itirə biləcəyindən ehtiyatlanırmı? Sülhü poza bilərmi? İran bu sülhə necə baxacaq? Bunlar mümkün risklərdir.

Sülh kağız üzərində qalmazsa, həyata keçərsə və 30 il ərzində olduğu kimi bu fürsət də itirilməzsə, hər iki dövlət əldə etdiyi nadir və güclü məqamın arxasında durarsa, bayaqdan sadaladıqlarımız mümkünsüz deyil. (BBC.com)