Fimar
Bu ikinci yazıdı. Birincisi dünən yazılıb.
Biz yaşamaq üçün niyə Avropaya, Amerikaya can atırıq? Burdan ora həsədlə baxırıq? Mənim həsədim Avropa ölkəsinə yox, insanınadı. Niyə yaşadığını, necə yaşamalı olduğunu bilir. Mən bu yaşımda hələ də bilmirəm necə yaşayım ki, yaşaya bilim.
“Mən bir an belə qaydaları pozmadan bu muddəti keçirdirəm. Üstəlik bizdə gözlə görünən qadağa olmasa belə, düşünürəm ki, həyatına, yaşamına hörmət edən insan belə olmalıdır. Ziyali və zəkalı insanı polis zor gücünə evə salmamalıdır. O özü anlayır və qaydalara əməl edir”.
İsveçdə yaşayan rəfiqəm ilk bunu yazdı statusuma (onun yazdıqlarını dırnaq işarəsiylə fərqləndirmişəm). Ah, anlamaq dərdi olmasaydı. Oxudum və təsəvvür etməyə çalışdım. Bəli, orda həyat daha gözəldir. Dövlət öz işini görür, vətəndaş öz borcunu yerinə yetirir. Bizdə dövlətin pandemiya reaksiyası yerində oldu. Bəs vətəndaşımız neylədi? Necə bacardısa, çeşidli yollarla qaydaları pozmağa çalışdı. Atkeçməz torpaq yollarla postlardan gizlənib Bakıya gəlmək istədi. Gələnlər də oldu. Rayonlara ikiqat, üçqat qiymətə adam aparıb, gətirdilər. Sərt karantin dövründə sürücülər 25 milyon manat cərimələndi. 25 milyon ey. İki, üç o qədər ola bilərdi, polis kimlərisə boş buraxmasaydı, tıxacdakıların siqnallarından bezib “cəhənnəm olsun” deməsəydi.
Karantini biz Novxanıda keçirdik. Orda şəhərə gəlməyən kimsə icazə almadı ki almadı. Böyük mağazaların yerləşdiyi H.Əliyev prospektiylə o başa getdilər, bu başa şütüdülər. Rayonlar, qəsəbələr, kəndlər, məhəllələr eyni gündə. Hələ üstəlik, adamların gözü doymur ki doymur. Karantinin ən sərt günlərində insan iç işləri tamamlanmamış dördmərtəbəli evinin fasadını haçansa Romada görüb bəyəndiyi üslübda daş üzlüklə bəzətdirmək barədə necə düşünə bilər? Ağlım almır. Bunun fəhlələri, material daşıyanları postlardan keçirməyi var, beş-altı fəhlənin yeyib-içməyi, oturub-durması, yoluxma qorxusu var. Var da var. Hər şey var, qorxudan savayı. O gün biri bağda ad günü keçirirdi. Toy qələt edərdi. Istəsəydim iki küçə yuxarıdakı villadan gələn musiqi səsilə yarımçıq eyvanımızda Ləzgihəngi oynayardım. İstəmədim, çünki oynamağı bacarmıram. Belə çıxır adama bir polis nəzarəti olmalıymış. İsveçdən gətizdirərdik, bir futbolçu, məşqçi qiymətinə. Lap elə Formula-1 hesabına. 10 milyon vətəndaş 10 milyon da polis. Deyirsiz, on milyon vətəndaş yoxdu? Nə qədər var, o qədər olsun. Polis ölkəsi.
“ Böyük marketin qarşısında tablo qoyulub, qırmızı lövhədə yazıblar ki, xəstəsinizsə daxil olmayın. Şəhərdə maskalı adam yoxdur, əlcəklilər var, hamı öz işindədir. Kimsə kimsəyə toxunmur, danışanda uzaq durur”.
Bizdə xəstə özü gizlənir, ailəsi gizlədir, ay aman, 14 günlük karantinə düşməyək. 14 günlük karantin bilirsiz nədi, kurort. Ye, iç, yat, kef elə. Bizimkilər ordan gəlmək istəmirdilər. Qaydalara görə maska tələbi var. Pis baxmıram. Virusdan qorumasa da nəyinsə qarşısını alır, təsirini azaldır əlbət. Kimlərsə deyir maska hazırlayan fabrik açdıqlarına görədi tələb, mən elə düşünmürəm. Maska fabrikidi də açılıb, bağlanar. Türkiyədə Ərdoğanın kürəkəni nəfəsalma aparatı zavodu açmışdı. Ayrı kim açasıydı. Maşın zavodumuz vardı, televizor zavodumuz vardı, soyuducu, pionino, velosiped… Necə oldular, maska, kombinzon fabriki də elə.
Pandemiyadan qaçmaq çətindir. Qorunmaq mümkün. Niyə qorunmayaq? Bu gün fevraldan bəri ilk dəfə metroya düşdüm. Yuxarıda bir oğlan pulsuz maska paylayır, bir qız da onu videoya çəkirdi. Kaş rəhbərliyə hesabat üçün olaydı o çəkiliş. Reklam üçünsə, heç zad. Girəcəkdə polis dayanıb, maskası olmayanları geri qaytarırdı. Mən qayıdan görmədim. Hamının maskası vardı: üzündə, boynunda, cibində, çantasında, yanındakının çantasında… Siz buna virusdan qorunmaqmı deyirsiz. And içərəm o maska karantin başlayandan o adamların cibindədir. Birdəfəlik olan çoxdəfəlik olub. Hətta yeni dalğa ehtimalı da nəzərə alınıb. Üstəlik, vaqona minən kimi əksəriyyət maskanı çıxarır, ya endirir. Daha çox da cavan oğlanlar. Ayıb bilirlər, yaraşıqdan düşürlər-baş açmadım. Hər halda nəyinsə əskikliyi var əlbət. Ağıl olmasın…
“Yaşlıların çox aktiv olduğu bu ölkədə öz kefinə istədiyi kimi şellənən yaşlı görünmür. Mənim yazdıqlarım vəziyyəti çatdırmağa yetmir. Məktəblər, uşaq baxçaları açıqdır. Bir gün uşağın qızdırması oldu deyə atası həmin gün işə getmədi, amma maaşını aldı. Bəhanə edib evdə iki gün qalmadı. Uşağı baxçaya qəbul etdikləri gün işə getdi. Cəmiyyət canlı orqanizm, kamil mexanizm kimi çalışır”. Bu yerdə mən “Ah Evropa, Evropa” yazmadan dura bilmədim. Nahaq soruşmadım ki, niyə uşağa anası baxmayıb.
Bizim bəzi yaşlılarımız da cavanlarımız kimi “cəsarətlidir”. Qanuna boyun əyməzlər. Yadıma cavan vaxtı rayona getmək istəyəndə pulla bülleten almağım, bülletendən sonra işə çıxanda doğrudan xəstələnməyim düşdü. Cavanları niyə qınayıram ki? Yaşlılıqdandı. Baxçalar, məktəblər hələ də bağlıdır. Uşaqları baxça yaşında olan valideynlər zülüm çəkir. Hələ universitetləri demirəm. O gün bir videoya baxdım, uşaqların qızdırmasını bircə-bircə yoxlayır, əllərini spirtləyib sinfə buraxırlar. Harda? Əlbəttə xaricdə. Bizdə onbirincilər narahat, qayğılı, həyəcanlı günlər yaşayır. Baxma, 11 il məktəbə get-gəl, axırı da “Son zəng”siz qal. Tələbə ol, olma sual altında qalsın. Önləyici tədbirlərlə universitetlərin, orta məktəblərdə yuxarı siniflərin dərsə davamiyyətini təmin etmək olardı, aprelin 27-dən.
“Onlayn alış-veriş pik nöqtədədir. Sifariş ya evə gətirilir, ya da marketin parkingində çatdırılır. Hərdən ambulansların səsi gəlməsə heç nə hiss edilmir”. Bu da İsveç pandemiyası! Varmı görəsən?
Koronavirusun pandemiyaya çevrildiyi günlərdə, buna şübhə ilə yanaşanlar deyirdilər, virus zad boş söhbətdir. Məqsəd qüdrətli dövlətləri çökdürmək, Çinin iqtisadiyyatını ucuz qiymətə investorların əlindən alması, Trampın növbəti seçkidə qələbəsini əngəlləmək, Avropada sayı artan yaşlıların sayını azaltmaq, ən əsası onlayn iş fəaliyyətinə keçməklə insanları nəzarət altında saxlamaqdır. Bu elə adamlara çip yerləşdirmək kimi bir zaddır. Deyilənlər hər zaman şaiyə olmur. Təxminən belə, “hər şaiyədə bir az şaiyə var” kimi. Bizdə də işlərin xeylisi onlayna keçib. Əsasən də alqı-satqı. Bəzi şirkətlərin əməkdaşları onlayn çalışır. Onlayn idarəetmə də çox rahatdı. Görürük. Hərə sözünü deyir. Həmişə son söz deyən adam yenə son sözünü deyir, vəssalam. Onlaynı izləmək, mətbəx söhbətlərini, qeybətləri yaymaq da asandır bu ara. Onsuz da axır zamanlar onlayn tanışlıq, alış-veriş çoxalmışdı. Bir az da qeybət çoxalsın, noolasıdı.
Sonda Koronavirus sevdalısı hökumətimizə bir ismarıcım var. Əsl zamanıdır, ayın sonundan toylara icazə verilsin. Yas mərasimlərinə qoyulan qadağa götürülsün. Bir şərtlə, toya ən çoxu 80-100 adam, yasa yalnız yaxın qohumlar, yaxın qonşular, yaxın dostlar gəlsin. Yaxın. Uzağı 40-50 nəfər. Üç aydır ölənlər ortada qalmır ki. Məndən demək; dəbdəbəni yığışdırmağın tam zamanıdı. Temperaturlar da yoxlana bilər, sosial məsafə də gözləmək olar. Mərasim evləri bağlansın, böyük şadlıq evləri bölünsün, bir gündə olmasın bir toy, olsun üçü. Məclislərdə qonaq sayı tənzimlənsin. Konkret vaxt qoyulsun, məsələn, toy uzağı 4 saat, yas 2 saat. Toy yiyələri ilə müqavilə bağlansın, qonaq sayı aşdımı, vaxt ötdümü, yüksək cərimə kəsilsin. Pandemiyanın özünü görmədik, barı xeyrini görək. Payızda da “cücə” sayası olmayaq.
“Həyat insana çox şeylər öyrədir. Insanlar nə qədər öyrənirlər, bu ayrı məsələdir. Həyat sübut edir ki, cəmiyyətin ən güclü insanları qanunlara tabe olmağı bacaranlardır. Zorla evdə oturdululanlar yox, məhz evdəqalmanın gərəkliyini anlayanlar”.
Elə mən də iki gündür onu deyirəm də, ay millət! Gərək bunu da Avropadan Gövhər desin?