(Başlanğıc Vipmedia.info-nun 23 sentyabr səhifəsində)
Struktur dəyişikiyi məzmunun yenilənməsinə, mahiyyətin dəyişməsinə, iş əmsalının artırılmasına, təhsilin gerçək, yəni göstəri olaraq deyil, məqsədli inkişafına apapacaq təşəbbüs və fəaliyyətlərin genişlənməsinə xidmət etməlidir. Təhsillə bağlı bütün qurumların-həm dövlət, həm də ictimai təşkilatların məqsədi bir olmalıdır; ümumi, peşə və ali təhsil sistemi elmli, zəngin bilikli, hazırlıqlı, yetkin, gələcəyə ümidlərlə fokuslanmış, cəmiyyətə, dövlətə, millətə faydalı gənclər yetişdirmək. Təhsilimizin bu hədəfləri hələ ki, əlçatmaz, formal durumdadır, struktur adlı “pul tələsi” də onu pərdələməyə hesablanıb deyəsən.
Məktəb tam təhsil verə bilmir. Məktəblərin uğurunun (bu uğur hər hansı forma və yolla məzunun ali məktəbə qəbul olunmasından ibarətdir), ümumilikdə təhsi göstəricilərinin təminatçısı repetitorlar və övladlarının təhsilinə yetərincə pul xərcləyən valideynlərdir. Bu prosesdə dövlətin rolu məktəb binaları tikib onları müasir avadanlıqlarla təmin etməkdən, müəllimə maaş verməkdən ibarətdir. Büdcədən təhsilə ayrılan vəsaitin müəyyən faizi bu işlərə xərclənir, o bir qeyri-müəyyən hissənin taleyi bəlli deyil. Çoxxərcli beynəlxalq ölçülü tədbirlər, bahalı ezamiyyələr, milyonların xərcləndiyi layihələr hava şarlarına bənzəyir. Yaraşıqlı, amma işi boşdur. Qondarma müsabiqə və yoxlamalar təhsili fərqli yanlara dartır. Kəndir harda qırıldı-qırıldı. Orta məktəblərdə təhsil bərbad gündədir. Və bərbad sözü durumui fadə edən ən yüngül deyimdir.
Təhsil sistemində strukturun başlaması, yəni agentliklərin yaranması ilə nazirliyin yükünün azaldılması da hər hansı praktik müsbət nəticəyə aparacaq inamlı addım olduğuna əminlik yaratmır. Nazirliyin etdiyini indi agentliklər edir. Azərbaycan insanının əksəriyyəti birmənalıdır-vəzifədə olanı vəzifəsinə layiq deyl, ona tabe olanı haqqını qoruya bilmir. Pul, rüşvət, tapşırıq, qohumbazlıq, yerliçilik, dostluq-çoxlarının canına-qanına işləmiş bu aparıcı keyfiyyətlərin hər biri sıralamada yerini dəyişə bilər, tək birincidən başqa. Birinci yaranandan dominantlığını qoruyur, qoruyacaq da. Kiçik düzəliş-rüşvətin adı hörmət olub, məsimsəmənini adı layihə, pulsilmənin adı təlim… davam etməsəkmi. Əvvəlki nazirlərin, məsələn Misir Mərdanovun zamanında süpürgəpulu kompaniyası aparılırdısa, Ceyhun Bayramovda layihələrə start verildi, Emin Əmrullayevin zamanında layihə-təlim dəyirmanında pul üyüdülür.
Bu ölkədə məktəb direktoru olmaq, müəllimliyə işə qəbul edilmək istəyənlərin müsabiqəsi, müəllimlərin sertifikasiyası məsələləri ki var, yüzdə yüz demək haqsızlıq olar, yüzdə yetmişi formal xarakter daşıyır. Yüzdə yetmişin otuz faizinin “uğur düsturu” müsabiqə başlamadan öncə hazırlanır. Direktor, müəllim olmaq, müəllim olub işini davam etdirmək, əmək haqqını artırmaq istəyənlərin yetmiş faizindən qırxı ali məktəbə hazırlaşan yuxarı sinif şagirdləri kimi müsabiqədən əvvəl repetitor yanına gedirlər. Sualları öncədən bilməyə və əzbərləməyə. O repetitorların əksəriyyəti Təhsil institutunda müxtəlif layihələrə cəlb edilməklə “qaynar qazan”ın içində “çomçə” funksiyası daşıyanlardır. Bəziləri müsabiqəöncəsi bunkerdə nə baş verdiyini bilənlər, konkret sual və tapşırıqlardan xəbərdar olanlardır. İş prosesinin mahiyyətini və məzmunu, sorğuda durumu idarə etməyin yolunu bilənlər. Bu müsabiqə və sertifikasiya prosesi təqdim edildiyi kimi şəffaf və ədalətli deyil. Qeyri-şəffaflığın başında ETN, Təhsil institutu durur. Çünki bu məsələlərlə orda məşğul olurlar. Ona görə də sosial şəbəkələrdə müsabiqələrin “tapşırıqla, hörmətlə” həll olunması barədə məlumatlar dolaşır. Çox pis ki, yayılan məlumatları nə nazirlik araşdırır, nə də ədalət keşikçiləri.
Təhsil institutunda struktur “oyunları” başlayanda direktor səlahiyyətlərini icra edən Elnur Əliyev necə start götürdüsə, ETN naziri E. Əmrullayevin kadrarxası “kimsəni işdən çıxarmayın” göstərişini ilk həmlədə pozdu. Neqativ hallarla barışmaz kadr kimi tanınan şöbə müdiri, kəskin sözlü alim Könül Nəhmətovanın şöbəsini ləğv edib şöbə müdirinə qarşı heç də etik olmayan davranış sərgiləyərək xanımı işdən çıxmağa məcbur etdi. K.Nəhmətova (Könül Aydın) mediada şəxsinə qarşı haqsızlığa etirazını açıqca bildirdi, ötən yazıdan oxuculara tanıtdığımız E.Əliyev və N. Mehdiyevanın idarəçiliyindəki neqativ halları ictimaiyyətə çatdırdı. E.Əliyevin “struktur sevdası”nın ilk addımı beləcə uğursuzluqla başladı. Nazirin göstərişi fiaskoya uğradı.
İyunun 21-də Təhsil institutunun Metodik dəstək və peşəkar inkişaf mərkəzinə “bomba düşdü”. Heç nədən xəbəri olmayan əməkdaşları bir-bir İnsan resursları şöbəsinə çağırıb bir günün içində işdən çıxma və başqa şöbəyə işə qəbul olunma ərizəsi yazdırdılar. Etiraz etmək istəyənlər, etiraz edənlər yox ha, etiraz etmək istəyənlər anındaca ultimativ tonda susduruldu: rəhbərliyin göstərişinə tabe olmayanlar işdən çıxarılacaqlar. Proses zəlzələ, vəlvələ effekti versə də, dəvə boyda dərdə dözənlər və qərara tabe olmayıb etiraz edənlər oldu. Direktora, ETN-ə, Prezident adminstrasiyasına, Vitse-prezidentə, Prezidentə şikayət məktubları və teleqramları göndərildi, işçilər qəbullarda oldular. Hələ direktorluğa təsdiq olunmayan E.Əliyevsə dirənib durdu. Dedi, burda mənəm… Şikayətçilərin, narazıların heç birini qəbul etmədi. Çəkindimi, üzü gəlmədimi, hazırlıqsızdımı, karyerasını düşündümü -hər nədirsə yoxmuş kimi davrandı. E.Əliyev davranışıyla idarəçilik təcrübəsizliyini, insanlarla işləməkdə bacarıqsızlığını və yerində olmadığını göstərmiş oldu. Struktur adıyla pedaqoji işçilərin narazı salınmasının, etirazlarına səbəbi vardı- kimsəyə öncədən xəbərdarlıq edilməmiş, rəyi öyrənilməmiş, razılaşdırılmamış, insanlarla əşya kimi davranılmışdı. Etik olsun deyə onları süpürgəyə yox (gəlin mənim süpürgəmdir məntiqsizliyindən çıxaraq), komputerə bənzədək. Davranış belə düşüncə yaradır: kompüter burda yaxşı görünmür, onu götürüb başqa otağa yerləşdirək. Bu kompüter köhnəlib, kitabxanada qalsın, toz bassın, sonrasına baxarıq. Təbii ki, kompüterin etiraz lüksü yoxdur. Hardan, necə olsun! İnsanlara münasibətə baxın-sizi bu şöbədən o şöbəyə, bu otaqdan o otağa, bu binadan o binaya keçirmişik.əmr verilib, şikayət qəbul olunmur. Burda boş oturmurdunuz, gedin orda maaş günü gözləyin. Yazıq təhsil. Sənin görəcək günlərin var E.Əmrullayevin komandası, Təhsil institutunun rəhbərliyi ilə! Bu idarəçilərin hərtərəfli insan, özgür düşüncəli, ədalətli davranışlı vətəndaş yetişdirəcəklərini gözləməklə nə acizmişik. Onlar gənc nəslə insanı əzmək, aşağılamaq, süründürmək, sayğısızlıq, özbaşınalıq aşılaya bilərlər, sözlə əməldə bir olmadıqları üçün.
Fakt budur ki, struktur dəyişikliyi Təhsil institutunun bütün əməkdaşlarına aid edilməyib. Bir qrup haqsızlığa, ədalətsizliyə, özbaşınalığa məruz qalıb, əmək hüquqları pozulub. Və bu pozuntulardan sonra bəlli olub ki, yeri dəyişdirilənlərlə bir illik müqavilə bağlanır. Hazırda Təhsil institutunda əməkdaşların bir hissəsi müddətsiz müqavilə ilə, bir hissəsi bir illik müqavilə işlə çalışır. Belə bir ayrı-seçkilik, hərc-mərclik. Müddətsiz müqavilə ilə çalışanlar yayda əmək məzuniyyətinə çıxsalar da, struktur toruna düşənlərə istirahət hüququ verilmədi. Araşdırma və təhlillər, əməkdaşların verdiyi məlumatlar göstərir ki, özbaşına dəyişikliyin özəyində direktor əvəzinin, müavinlərin, mərkəz rəhbərlərinin, şöbə müdirlərinin əməkdaşlara şəxsi və özəl münasibəti dayanır. Şəxsi və özəl sözləri burda sinonim deyil. Şəxsiyə münasibətsizlik, özələ münasibət yazmaq daha doğru olardı. Yazıqlar olsun!
A.Türkoğlu.