“16 yaşı tamam olmamış oğlumu güllələyiblər”, – Saatlı rayonun Nabatkənd kəndinin sakini oğlunun bədənində güllə xəsarətinə bənzər izləri BBC müxbirlərinə göstərir.
Atası oğlunun bazar ertəsi Saatlı rayonunda su tələbi ilə keçirilən aksiyada polis tərəfindən vurularaq yaralandığını deyib.
Rezin güllədən ağır yara aldığını deyən başqa bir sakin isə Sabirabad Mərkəzi Xəstəxanasında müalicə alır.
Daxili İşlər Nazirliyi “ictimai asayişi bərpa etmək üçün xüsusi vasitələrdən” istifadə olunduğunu gizlətmir, amma etiraz aksiyasında yaralandığı deyilən şəxslərin xəsarət almasına rezin güllənin səbəb olduğunu təkzib edir.
Saatlı rayonunun Orta Muğan və Nabatkənd kəndlərinin bir qrup sakini martın 13-də, günorta saatlarında suvarma problemlərinə görə etiraz aksiyası keçiriblər və Bakı-Saatlı magistral yolunu bağlamağa cəhd ediblər.
Sosial şəbəkələrdə yayılan videolarda aksiya zamanı bir qrup etirazçı ilə polis əməkdaşları arasında qarşıdurmanın olduğu görüntülər əks olunub. Həmin görüntülərdə bir nəfərin yaralı vəziyyətdə yerə uzandığı görünür və atəş səsi eşidilir.
DİN sözçüsü Elşad Hacıyev BBC-yə telefonla müsahibəsində etirazın qarşısının alınması üçün “odlu silah”dan istifadə edilməsi ilə bağlı məlumatların doğru olmadığını, Saatlı rayon polis əməkdaşlarının etirazçılarla söhbət apardığını, lakin bəzi aksiya iştirakçılarının “polisin qanuni tələbinə əməl etmədiyi üçün” onlara qarşı “yalnız xüsusi vasitələrdən” istifadə edildiyini deyib. O, BBC müxbirinin “rezin güllələrmi nəzərdə tutulur” sualına “Orda rezin güllə də var, əlbəttə. Xüsusi vasitələrə rezin güllələr daxildir”, deyə cavab verib.
“Vurdular, yıxıldım”
Nabatkənddə 16 yaşlı Hacı Həsənlinin atası bizə oğlunun bədənini göstərir. Oğlan köynəyini qaldıranda biz onun bədənin sağ hissəsində, sinəsindən qarnına doğru bir neçə güllə yarasına bənzər, ancaq dərin olmayan iz görürük. Atası bunun dünən akiyada polislərin açdığı rezin güllənin izi olduğunu deyir:
“Bax, əsgərliyə oğul yetişdirilir, o, nətəhər çıxacaq vətən qarşısına? Polislər bax bu günə qoyub bunu, atasıyam, mən çağırmışdım, Bakıya gedəcəkdi, maskalı polislər vurdu onu, bax, burasına, şişdi, əl vuranda ağrıdır. Azyaşlının günahı nədir ki, bunu vurublar? Aksiyaya çıxmışdı o? Aksiyaya çıxmamışdı axı, yola çıxırdı, taksi gəlirdi”,- o deyir.
Atası bununla bağlı hüquq-mühafizə orqanlarına müraciət etdiyini, ancaq onlarla hələlik kiminsə maraqlanmadığını deyir.
Hacı Həsənli hadisəni özü belə xatırlayır: “Vurdular, yıxıldım, sonra su içdim. Kənd camaatı kömək etdi”.
Başqa bir yaralanmış şəxs, Abuzər Soltanov isə Sabirabad Mərkəzi Xəstəxanasına aparılıb. O, BBC-yə yarasının ağır olduğunu söyləyib. Abuzər Soltanov xəstəxananın cərrahiyyə şöbəsində müalicə aldığı və özü yataqdan qalxıb xəstəxana foyesinə düşə bilmədiyi üçün BBC əməkdaşları onunla üzbəüz görüşə bilməyib, yalnız telefonla danışıblar.
Hərçənd TƏBİB-dən BBC-yə bildiriblər ki, onlara Saatlıda polislə toqquşmada xəsarət almaqla bağlı hər hansı müraciət daxil olmayıb.
Kəndlərdə danışdığımız şəxslər deyirlər ki, rezin güllələr sakinlərə yaxın məsafədən atılıb, amma onlar belə zorakılığa niyə əl atıldığınıı izah edə bilmirlər.
Sakinlər deyirlər ki, icra hakimiyyəti onları dinləmək əvəzinə “qara maskalılarla gəlir camaatı qaytarmağa, döyməkdən başqa heç bə bilmirlər”.
Susuzluğun fəsadları
Nabatkənd və Orta Muğan kəndlərinin sakinləri rayona ezam edilən BBC Azərbaycanca əməkdaşlarına bir neçə ildir ki, üzləşdikləri su probleminin yaratdığı fəsadları göstəriblər: bəzi yerlərdə susuzluqdan saralmış əkin yerləri, dərin kanalda torpağın üzərinə çökmüş getdikcə quruyan bulanıq su, məcbur qalıb istifadə etdikləri, ağzımıza aparanda qəribə duzlu dad verən, yerlilərin “kollektorunku” və ya “şoran” adlandırdıqları su…
“Su meymunun boğazına çıxanda balasını ayağının altına alır”, – sakinlərdən biri bazar ertəsi keçirdikləri və polisin zorakı gücə əl atdığını iddia etdikləri aksiyanı belə xarakterizə edir.
“Aksiya deyildi haqq tələbi idi”,- sakinlərdən biri etirazlarının belə təqdim olunmasını istəyir.
Rəhman adlı bir kənd sakini hakim Yeni Azərbaycan Partiyasının üzvü olduğunu, hakimiyyəti dəstəklədiyini, amma kənddə yaranmış su problemindən narazı olduğunu, dünənki aksiyaya çıxmasa da, buna dəstək verdiyini söyləyir.
“Novruz bayramında mən yemiş əkməliyəm, amma Ağanın qəbri haqqı, su yoxdur. Yoxdur də”, – Orta Muğanda sakinlərdən biri çarəsizcəsinə deyir.
Kəndlərdə su problemi bir neçə yönlüdür: Arazdan gələn su getdikcə azalır və kəndlilər əkinlərini suvara bilmirlər. Bundan əlini üzənlər “şoran” dedikləri, əslində torpağın münbitliyini tədricən sıradan çıxaran su ilə suvarmağa məcbur qalırlar ki, bunun da xərci borcunu ödəmir: bu suyu kanaldan çəkmək üçün xüsusi motorlar var ki, onun yanacağını kəndli özü alır, üstəlik, bu sudan istifadə üçün pul ödəyir. Dolanışığı əkin-biçindən olan kəndli üçün isə xərclədiyi hər manat böyük puldur.
Amma bəziləri də deyir ki, bu “şoran suyu da” bəzən qəhətə çıxır, onda da məcbur qalıb kanalizasiya suları ilə əkini suvarmalı olurlar.
Özü də bu problem təkcə Saatlının iki kəndində yaşanmır, sakinlər daha bir neçə kəndin də adını çəkirlər.
Onlar qlobal istiləşməyə görə Arazda suyun azaldığını deyirlər, amma hesab edirlər ki, bu gün yaranan problem daha çox sünidir.
“Arazın suyu yuxarılarda məmurların torpaq sahələrinə yönəldilir”, “Küdridə çəkilmiş kanal hansı nazirindi bilmirik, orda su var, bizdə yox”, – bu iddiaları biz hər iki kənddə eşitdik.
Saatlı Rayon İcra hakimiyyətinin nümayəndəsi Selnur Şahmarov BBC-yə bildirib ki, bu il yağış-qar az olduğuna görə rayona su əvvəlki vaxtlardan daha az verilir. Bu isə su çatışmazlığı yaradır.
“Vətəndaşların müraciətlərində həqiqət payı var ki, bu gün suvarma vaxtıdır, amma su yoxdur. Amma bizim rayona su verilməsi, qrafiklə verilməsə, mümkün deyil. Biz mümkün olmayan məsələni mümkün edə bilmərik axı. Kəndlilərin məmurların ərazisinə su verildiyinə görə onlara su gəlməməsi iddiasına gəlincə.. Bu gün fermerlər var ki, 10 hektarlarla ərazisi var, onların da rəsmi sənədləri var, əkin əkməlidirlər. O zaman fermer təsərrüfatları olmasın?.. Bu gün əziyyət çəkən təkcə sadə kəndlilər deyil. Fermerlər də bu problemdən əziyyət çəkirlər, su yoxdursa, heç kimə yoxdur. Bu iddialar əsassızdır. Ümumiyyətlə, bu, təbii prosesdən yaranan qıtlıqdır”, cənab Şahmarov deyir.
Saatlı suvarma sistemlərinin baş mühəndisi Rizvan İmanov BBC-yə deyib ki, kanalda su azaldığından kanalboyu “aşağılarda” yerləşən kəndlər su çatışmazlığı ilə üzləşiblər, indi kanalboyu “yuxarıda”kı su nasoslarını dayandırmağa başlayıblar ki, su “aşağıdakı” kəndlərə də çatsın.
Sakinlərin isə quraqlıq keçdiyindən yağışa ümidləri yoxdur, amma ona ümidləri var ki, bəlkə qaldıqları bu “haqq tələbi” “yuxarılar” eşitdi.
ŞƏKLİN MƏNBƏYİ,SOSİAL MEDİA
“Nə içməyə, nə də əkin sahələrimizi suvarmağa su tapmırıq.
Saatlı rayonunun Orta Muğan və Nəbatkənd kənd sakinləri BBC Azərbaycancaya bildiriblər ki, uzun müddətdir içməli və suvarma suyu ilə bağlı yaranan problemlərə görə Saatlı rayon icra hakimiyyətinə dəfələrlə müraciət etsələr də, onların şikayətlərinə baxan olmayıb.
Aidiyyatı qurumların onların probleminə etinasız yanaşdığını görən sakinlər martrın 13-də günorta saat 2 radələrində Bakı-Saatlı magistral yolunu bağlayaraq aksiya keçirməyə məcbur olublar, Nəbatkənd kəndinin sakini Tahir Həsənli BBC Azərbaycancaya bildirib.
Onun sözlərinə görə, Araz çayı hesabına kəndləri içməli və suvarma suyu ilə təmin edən Sol-Sahil kanal suyu fərdi əkin sahələrinə axıdıldığından 6-7 ildir kəndlilər pay torpaqlarını əkib-becərməkdə çətinlik çəkirlər.
“Nə içməyə, nə də əkin sahələrimizi suvarmağa su tapmırıq. 3 hektar sahəm var, arpa falan əkmişəm, hamısı susuzluqdan yanır. Fevralın 20-dən şikayət edirik, dərdimizi deyirik, məhəl qoymurlar”, – Tahir Həsənli deyib.
Gündəlik dolanışıqlarını pay torpaqlarını əkib-becərməklə təmin edən kəndlilər əkdikləri məhsulun zay olmamasını istəyirlər.
“Dolana bilmirik, əvvəllər suyu verirdilər, normal əkib-becərirdik, indi bir dəfə sahəmi sulamaq üçün gərək ən azı 200 manat pul verib traktor çağırım ki, motorla məhsulumu sulaya bilim, bu da sərf etmir”, – aksiyaçılardan biri BBC Azərbaycancaya telefonla deyib.
Ötən il də su problemi ilə bağlı etiraz aksiyası keçirdiklərini deyən kənd sakinləri onların tələblərinin yerinə yetirilmədiyi halda yenidən aksiya keçirəcəklərini bildiriblər.
Etiraz aksiyası ilə bağlı sosial şəbəkələrdə yayılan videolarda nümayişlərdə bir qrup etirazçı ilə polis əməkdaşları arasında qarşıdurmanın olduğu görüntülər əks olunub. Həmin görüntülərdə bir nəfərin yaralı vəziyyətdə yerə uzandığı görünür və atəş səsi eşidilir.
Daxili İşlər Nazirliyinin sözçüsü Elşad Hacıyev BBC Azərbaycancaya bildirib ki, müvafiq dövlət qurumlarının nümayəndələri ilə birlikdə əraziyə gələn Saatlı rayon polis şöbəsinin əməkdaşları etirazçılarla söhbətlər aparsalar da, “bir qrup şəxs polisin qanuni tələbinə əməl etməyərək ictimai asayişin pozulmasına yönəlik qanunsuz hərəkətlərini davam etdiriblər”.
Elşad Hacıyev deyib ki, buna görə də polis “xüsusi vasitələrdən” istifadə etməli olub. Ancaq o odlu silahdan istifadə olunmasına dair iddiaları rədd edib . Qurumun rəsmisi aksiya zamanı təxminən 12 nəfərin saxlandığını deyib.
BBC Azərbaycancaya danışan kənd sakinləri polislə toqquşma zamanı “aksiyaçılarından ən azı 3 nəfərin rezin güllələrdən yaralandığını və xəstəxanaya aparıldığını” qeyd ediblər.
Daxili İşlər Nazirliyi məsələ ilə bağlı araşdırmaların aparıldığını deyib.(BBC.com)