Struktur tələsini kimlər, kimin üçün qurublar
(birinci yazı)
Başlanğıc üçün:
“Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2013-cü il 24 oktyabr tarixli 13 nömrəli Sərəncamı ilə təsdiq edilmiş “Azərbaycan Respublikasında təhsilin inkişafı üzrə Dövlət Strategiyası”na əsaslanaraq, Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 109-cu maddəsinin 32-ci bəndini rəhbər tutaraq qərara alıram:
- Azərbaycan Respublikasının Təhsil Problemləri İnstitutu Azərbaycan Respublikasının Təhsil İnstitutu adlandırılsın.”
Bu hadisə 2016-cı ilin 14 iyununda baş verib. Azərbaycan təhsilində “problem olmadığına görə” problem sözü kiminsə qulağına yad gəlib, bir sözə görə sərəncam imzalatdırıb. Gərək ARTİ yox, ARTİİ olardı, inkişaf sözü də artırılardı. Problem yoxdursa, inkişaf olmalıdır. Bəli olmalıdır. Amma yoxdur. Təhsil institutu bütövlükdə təhsilimizin göstəricisidir. Təhsilalanlara təhsilverənlər təhsil verir, təhsil verənlərə isə Təhsil insitutu təhsil və sertifikat verir. Yanıltmac kimi oldu. Belə inanılmaz mənasızlıq. Təhsil institutu özü problem içində çabalayır, çabaladıqca görüntü yaratmaq üçün arada bir struktur adıyla saman çöpündən yapışır…
İyun ayının 14-dən Azərbaycan Respublikasının Təhsil İnstitutunda struktur dəyişikliyinə başlanıb. TPİ ARTİ olan gündə. 2017-ci ilin struktur dəyişikliyindən-bir neçə müstəqil qurumun ləğv edilib Təhsil institutuna birləşməsindən yaranan problemlər aradan qaldırılmamış əməkdaşlar yeni özbaşınalıqlarla üzləşiblər. Nədir bu problemlər? Problem ordadır ki, struktur dəyişikliyi ilə bağlı bütün proses dövlət sirri kimi gizli saxlanılıb. Nə olacaq, necə olacaq, kimlərin başına nə gələcək-bunu institutun rəhbərliyindən savayı bilən olmayıb. Açıqlananda bəlli olub ki, Əlinin papağı Vəlinin başına, Vəlinin papağı Əlinin başına qoyulub, Pirvəli papaqsız qalıb, çünki onun papağını konvertə qoyub Qulaməliyə göndəriblər. Problem bu, amma heç də bəsit gəlməsin. Yuxarılar idarə edə bilməyəndə, aşağıdakılar da belə yaşamaq istəmir. Tarix təsdiq edib. Kimdir bu yuxarılar, başbilənlər, kimərdir Təhsil institutunun başına corab hörənlər?
Başlayaq. Bir ildir Təhsil İnstitutunun direktor səlahiyyətlərini icra edən Elnur Qəzənfər oğlu Əliyevdən. O Elnur Əliyev ki, eyni zamanda Elm və Təhsil nazirinin müşaviridir. İki məsul post tapşırılan E.Əliyevin hər hansı xüsusi qabiliyyət və bacarığını, tərifəlayiq idarəçiliyini görən olmayıb, olmayacaq da. Niyə belə əminliklə yazırıq, adam struktur dəyişikliyini üz-gözünə elə bulaşdırıb ki, ləkəsi təmizlənən deyil. Müşavir-direktor E. Əliyevin atası Qəzənfər müəllim uzun illər Təhsil institutunda çalışıb. Yalnız oğlu direktor əvəzi təyin olunandan sonra 79 yaşlı atasını təqaüdə yola salıb. Qəzənfər müəllim 79 yaşında iş başında olanda fəlsəfə doktoru Aygün müəlliməni 65 yaş həddinə çatdığına görə xəbərdarlıqsız işdən çıxartmışdılar Təhsil institutunda. Çünki Aygün müəllimənin oğlu müşavir deyildi.
Struktur bəlasını işçilərin başına sarıyan rəhbərlərin düz beş nəfəri direktorun müavinləri, digərləri məsul şöbələrin müdirləridir. “Təhsil institutu təhsil sahəsində dövlət siyasətinin həyata keçirilməsində iştirak etməklə, fasiləsiz fundamental və tətbiqi tədqiqatlar həyata keçirən, təhsilin bütün pillələri üçün məzmun hazırlayan, təhsil sistemində tədris-metodiki ehtiyacların müəyyənləşdirilməsi və ödənilməsi sahəsini, təhsil innovasiyalarının tədqiqi, yaradılması və tətbiqi ilə bağlı nəzəri, praktiki məsələləri araşdıran elmi-tədqiqat müəssisəsidir” -özləri belə yazır. Uzun-uzadı. Konkret desək məqsəd təhsilin ikişafına kömək etməkdir. Yəni qarşıda bir hədəf və ona doğru bir düzgün yol var. Direktor səlahiyyətlərini icra edən şəxsinsə beş müavini var, çünki gediş çoxzolaqlıdır. Təhsil institutunun da 300-ə yaxın işçisi. Yəni 50 nəfərə bir müavin düşür, amma kimsə heç bir müavinin qəbuluna düşə bilmir. Mühasibatlığın siyahısında içşi sayı 300-dən çoxdur. Uzun illər Elm və Təhsil nazirliyinin bir xeyli (əlbəttə ki, dəqiq rəqəm gizli saxlanılır) əməkdaşının adı Təhsil institutunun ştat cədvəlində gedib və onların kartına əməkhaqqı məhz bu institutdan köçürülüb. İndiyəcən bir nazirdən, bir direktordan bunun “niyəsi” sorulmayıb. Çünki soruşmalı olanlar niyəsini bilirlər, biz də bilirik, bilməyənlər bilmir. Direktor müavinləri komandasına Fuad Qarayevlə İlham Cavadov başçılıq edir. Onların sözü maneəsiz keçir. Niyə? Çünki Fuad Qarayev ETN naziri E. Əmrullayevin düşünən beyni, sağ əli, vuran qolu, görən gözü və əmrəmüntəziridir. Azərbaycanın təhsil sistemində bir-birini təkrarlayan, pullu-pulsuz bütün olimpiada, müsabiqə və bilik yarışları, Beynəlxalq olimpiadalara hazırlıq, orada iştirak, eləcə də qalib gəlməyin həlli yollarının “təşkili” və gedişata nəzarət Fuad Qarayevin kurasiyasındadır. Ən önəmlisi, E.Əmrullayev çox ciddi çabalardan sonra əldə edə bildiyi səlahiyyəti, yəni Beynəlxalq olimpiada qaliblərinin ali təhsil müəssisələrinə test imtahanısız qəbulunun “təşkil”ini də Fuad Qarayevə tapşırıb. Və 13-cü dəfədir ki, Azərbaycanın qatıldığı, yeniyetmələr arasında populyar “Sabahın alimləri” müsabiqəsinin başında da bu ildən Fuad Qarayev durur. Bu o müsabiqədir ki, yuxarı sinif şagirdləri arasında səkkiz elmi istiqamət üzrə keçirilir və birinci yer tutanlar Amerikaya sərgiyə gedirlər. Kimlər gedir, necə gedir, nəylə qayıdır, bu barədə sonra. Olimpiadalar necə təşkil olunur, sonu necə bayram törəninə çevrilir, o da sonra. Sonrası uzundur, amma maraqlıdır. F.Qarayev Təhsil instutuna bu ilin yanvarında direktor müavini təyin edilib. Burdan ETN-ə getmişdi, ordan da bura qayıdıb. Qayıdıb ki, muavin, sonra mərkəz rəhbəri, sonra da direktor olsun, deyirlər.
Strukturda söz sahibi müavinlərdən sonra mərkəz rəhbərləri gəlir. Baş rolda isə onlardan ikisidir-İlham Cavadov və Nəzakət Mehdiyeva. Bəli, direktor müavini İ. Cavadov həm də Elmi –pedaqoji tədqiqatlar mərkəzinə rəhbərlik edir. Təhsil institutunun canı-qanı bu mərkəzdir. Dərsliklər də birda hazırlanır, alimlər də. Gəlirli yerdir. Əslində uzun illər Təhsil institutu deyəndə hamı Elmi-tədqiqat Pedaqioqika institutunu tanıyıb. 2017-ci ildə struktur adıyla müxtəlif təhsil müəssisələri ləğv edilib işçiləri Təhsil institutuna birləşəndən sonra pedaqoji tədqiqatlar mərkəzi də arxa plana keçib. O zaman nazir Ceyhun Bayramov olsa da, strukturun layihəsini E.Əmrullayev hazırlamışdı. Və bu strukturun özəyində İstedadlı uşaqlarla iş mərkəzinin yaradılması dururdu. Bu adı yadda saxlayın!
Digər mərkəzin direktoru Nəzakət Mehdiyeva TİPİ-nin kadrıdır. O zamankı direktor, hazırda ETN-də çalışan V.Yaqublunun yetirməsidir. Və mərkəz hələ də V.Yaqublunun kurasiyasındadır. Kadrlara və bölgülərə o nəzarət edir. N.Mehdiyeva isə hamisinə güvənib özünə yaxın bildiyi kadrlarla işləməyə üstünlük verir. Az aşım, ağrımaz başım. N.Mehdiyevanın rəhbəri olduğu MDPİM-də (indi bu mərkəz də iki yerə bölünüb) ağrımaz başım iş prnisipi çox baş ağrıdıb. Burda 55-60 işçi var. N.Mehdiyeva onların tən yarısını işsiz qoyub, bütün layihələri eyni əməkdaşlarla işləyir-20-30 yaşlılarla. Bəlkə də savadlı, amma tam təcrübəsiz və tam etirazsız çalışanlarla. Orta və yaşlı kadrlar “oyundankənar” vəziyyətdə saxlanılır. İş şöbələr deyil, fərdlər üzərində qurulur. Bu ilin yayında Təhsil institutunda struktur dəyişikliyi məhz bu şəxslərin iradəsi ilə aparılıb. Qalan müavinlər, şöbə müdirləri ikinci dərəcəli təklifçilər olublar. Necə? Necəsi ikinci yazıda.
Aydın Türkoğlu