Fevralın 23-də ölkədə keçirilən parlament seçkilərində Xristian Demokratik Birlik partiyasının qalib gəlməsindən sonra Almaniyanın kansleri olmağa hazırlaşan Fridrix Merz deyib ki, Avropa “müstəqil” müdafiə qabiliyyəti yaratmalı ola bilər, çünki ABŞ Avropanın taleyinə “çox biganə” qalıb.
Avropanın hər hansı yeni müdafiə mexanizminin əsas prioriteti artıq üç ildən çoxdur Rusiyanın hərbi müdaxiləsinə qarşı mübarizə aparmağa çalışan Ukraynanı qorumaq olacaq.
Ukrayna böyük ölçüdə, o vaxtkı prezident Co Bayden tərəfindən təmin edilən ABŞ-ın böyük hərbi yardımı sayəsində bu günə qədər ayaqda qalıb. Yeni prezident Donald Tramp deyib ki, o, müharibəni bitirmək və Vaşinqtonun xərclədiyi pulları kompensasiya etmək istəyir. O hətta, ABŞ-ın Ukraynanın müdafiəsinə xərclədiyi on milyardlarla dollar pul müqabilində Ukraynadan ABŞ-a ölkənin mineral sərvətlərinə çıxış verməsini istəyib.
Amerikanın Səsinin Rus Xidməti ekspertlərdən Avropa ölkələrinin Ukraynaya həm hərbi, həm də iqtisadi cəhətdən Rusiyanın hərbi müdaxiləsinə tab gətirmək və onun dağılmış infrastrukturunu bərpa etmək qabiliyyətini qiymətləndirmələrni istəyib.
Kyivdə yerləşən beyin mərkəzi Üçüncü Sektor Analitik Mərkəzinin direktoru Andriy Zolotaryov Amerikanın Səsinə bildirib ki, ABŞ-ın hərbi yardımı Ukraynanın müdafiəsi üçün müstəsna əhəmiyyət kəsb edir.
“Xüsusilə, ABŞ-ın böyük silah ehtiyatları var, onlar kritik əhəmiyyətli kəşfiyyat məlumatlarının tədarükçüsüdür” o deyib. “Bütün Avropa ölkələrinin toplamda ABŞ kimi peyk qrupları yoxdur. Bundan əlavə, ABŞ Ukrayna üçün son dərəcə vacib və həqiqətən əvəzolunmaz silah növlərinə malikdir – Patriot [raketdən müdafiə] sistemləri, ATACMS [uzaq mənzilli idarə olunan raketlər], HIMARS [çox buraxılışlı raket sistemləri], həmçinin zirehli texnika və artilleriya sistemləri üçün ehtiyat hissələri və s. Bunu heç bir şəkildə nəzərə almamaq olmaz.”
Zolotaryovun dediyinə görə, Avropa qabaqcıl silahlar və başqa hərbi texnikalar istehsal etsə də, ABŞ yardımı dayandırarsa, Avropa İttifaqı Böyük Britaniya ilə birlikdə Ukraynanın itirəcəklərini ancaq qismən kompensasiya edə bilər.
“Onların səyləri mənfi təsirləri yumşalda bilər, ancaq xoşagəlməz nəticələrin qarşısını ala bilməyəcək” o deyib. “Bu, sadəcə olaraq, qaçılmaz sonu gecikdirəcək. Avropa hazırda ən yaxşı iqtisadi və hərbi formada olmaqdan uzaqdır.”
Mühacirətdə olan rusiyalı insan hüquqları fəalı və keçmiş vəkil Mark Feigin Amerikanın Səsinə müsahibədə bildirib ki, Avropada Böyük Britaniya və Fransa kimi nüvə arsenalı olan iki ölkə olsa da və Avropa kollektiv bir şəkildə Rusiyadan zəngin olsa da, onun “tək bir qurum” olmaması qitənin hərbi potensialına mane olur.
“Birləşmiş Ştatların gücü ondadır ki, o, bir və digər qərarları mərkəzləşdirilmiş qaydada qəbul edir və onlar daha sonra ardıcıl olaraq həyata keçirilir,” “Avropanın potensialı dağınıqdır… Bundan əlavə, Aİ ölkələrində siyasi vəziyyət çox qeyri-sabitdir. …Bütün bunlar avropalıları öz aşkar üstünlüklərindən [Rusiya ilə qarşıdurmada] səmərəli istifadə etmələrinin qarşısını alır.”
Ukraynanı yenidən qurmaq
Ekspertlər hesab edirlər ki, Ukraynanın müharibədən sonrakı bərpası son nəticədə Avropanın özəl investisiyaları hesabına maliyyələşdiriləcək. Bəzi hesablamalara görə, bu, 500 milyard dollardan 2 trilyon dollara qədər bir pula başa gələ bilər. Lakin müharibə nə qədər uzun davam edərsə, Ukraynanın yenidən qurulmasının maliyyələşdirilməsi bir o qədər çətinləşir. Ancaq əsas sual qalır ki, bunu kim ödəyəcək?
“İdeal olaraq bu, Rusiyanın pulu olmalıdır,” İqtisadçı Aleksey Bayer deyib. “Bu, ya bəzi kompensasiyalar, ya da Rusiyanın ixracı, neft və qaz və digər minellarının ixracına vergilərlə olmalıdır.”
Ancaq Bayer Amerikanın Səsinə bildirib ki, hər hansı Rusiya hökumətinin, “hətta Putindən sonrakı hökumətin belə Ukraynaya könüllü olaraq təzminat ödəməyə razı olmaq ehtimalı azdır.”
Rusiyanın Qərb banklarında dondurulmuş aktivləri, o cümlədən, on milyardlarla dollar xarici valyutası və Rusiyanın mərkəzi bankında saxlanılan qızıl ehtiyatları Ukraynanın bərpası üçün istifadə oluna bilər, amma bunun üçün onların tam müsadirə olunması tələb olunacaq.
Bu variantın mətbuatda qızğın şəkildə müzakirə olunmasına baxmayaraq, bir çox ekspert deyir ki, nə ABŞ hökuməti, nə də Avropa hökumətləri belə bir addım atmaz.
“Aktivləri dondurmaq bir şeydir; aktivləri müsadirə etmək isə başqa bir şeydir,” Barnard Kollecinin siyasi elm üzrə professoru Aleksandr Kuli deyib.
Nyu-Yorkda fəaliyyət göstərən siyasi risk konsaltinq şirkəti olan Avrasiya Qrupunun sədri Kliff Kupçan da düşünür ki, Avropa Rusiyanın dondurulmuş aktivlərinin müsadirə olunmasına dəstək verməyəcək.
Ukrayna prezidenti Volodimir Zelenski və müxtəlif Qərb rəsmiləri və ekspertləri İkinci Dünya Müharibəsindən sonraABŞ-ın Qərbi Avropanı bərpa etmək üçün böyük yardım proqramına istinad edərək, Ukraynanın yenidən qurulması üçün “Marşal Planı”nın tətbiq olunmasına çağırsalar da, Kupçan ABŞ-ın Ukraynanın yenidən qurulması üçün bu miqyasda təşəbbüsünün olacağına dair ehtimalın çox az olduğunu deyib.
“Hazırda ABŞ nəinki maraqlı deyil, həm də bu ideyaya aktiv şəkildə qarşı çıxır,” o deyib.
Bununla belə Kupça deyib ki, son nəticədə Ukraynaya yenidənqurma üçün Avropa investisiyası axacaq, xüsusilə də atəşkəs qüvvədə olarsa və onu təmin etmək üçün ölkəyə Qərb sülhməramlı qüvvələri yerləşdirilərsə. (Amerikanın səsi)